De realiteit

Denk jij er ook zo over?

  • Vertalers zijn die mensen die je op tv in het oor van presidenten of bedrijfsleiders ziet fluisteren.
  • Vertalen is niet echt een vak, iedereen kan het.
  • We hebben geen vertalers meer nodig, omdat Google Translate of andere apps de klus klaren.
  • Als je twee of meer talen spreekt, kun je vertalen.
  • Vertalers spreken oneindig veel talen.
  • Alle vertalers werken van en naar hun moedertaal, ze vertalen dus in beide richtingen.
  • Vertalers kunnen zowat alles vertalen.
  • Elke vertaling is goed zolang het maar begrijpelijk is.
  • Vertalers vertalen alleen boeken, toch?

Je bent echt niet de enige die zo denkt. Hoewel dit fascinerende vak al eeuwenlang bestaat, zijn er veel misvattingen over vertalen. Lees verder voor een exclusief kijkje achter de schermen en wees een van de eersten die de mythes over het vak doorbreekt!

In het hoofd van een vertaler

Als je in het hoofd van vertalers kruipt, zijn er een aantal dingen die je steeds zullen opvallen, ongeacht hun leeftijd, nationaliteit of cultuur.

Ten eerste zijn we dol op talen en beheersen we ten minste één vreemde taal – in sommige gevallen veel meer dan een. Ook zijn we gek op schrijven en communiceren, en trots op onze stiel als woordkunstenaars – we creëren teksten en tabellen, publicaties en persberichten, manuscripten en meer, met woorden als werktuig.

Anders dan tolken, die met het gesproken woord werken, wordt onze stilte alleen verbroken door het klikkende toetsenbord en onze zoemende gedachten.

Untitled design (1)-1

Omdat we aan minstens twee culturen zijn blootgesteld, zijn we ook ruimdenkend, en ons ervan bewust dat je altijd op meer manieren naar iets kunt kijken.

Je kunt ons beschouwen als informatiejagers. We zijn mateloos nieuwsgierig, fervente lezers, gegrepen door het uitpluizen van onze teksten en het verrijken van onze woordenschat. Echt het soort mensen dat je in je team wilt hebben bij een pubquiz. Ook zijn we vaak specialist op een of meer gebieden.

Verder zijn we perfectionisten, met oog voor detail. Hoewel dat professioneel gezien een voordeel is, kan het soms lastig zijn om uit te schakelen.

Wat je natuurlijk al wist als je ooit samen met een vertaler een menukaart of een film met ondertiteling hebt bekeken, en hebt gemerkt hoe we over elk foutje vallen.

Wij beschouwen het als een aantrekkelijke eigenschap. Jijzelf vindt het misschien minder schattig, maar zo zijn we nu eenmaal!

Bij de wand van woorden

Hoe gaan we precies te werk?

Eerst wat over de context (vertalers zullen altijd zeggen dat het allemaal draait om context!)

Wereldwijd communiceren mensen om allerlei redenen: om te verkopen, te adverteren, te instrueren, te informeren, te delen, verhalen te vertellen of om te inspireren.

Hun boodschap heeft een beperkt bereik als deze binnen hun eigen taal of cultuur blijft, maar kan muren doorbreken, verschillen overwinnen en bruggen slaan als ze een vertaler bij de hand nemen.

Ons werk bestaat uit het verbinden van schrijvers en lezers.

Daar zit de kneep van het vak en die strekt verder dan alleen goed zijn in talen.

Het gaat erom teksten in een andere taal nieuw leven in te blazen.

Op elke willekeurige dag zijn over de hele wereld vertalers bezig met een persbericht voor een ngo, de bediening van een spannende nieuwe app, het patent voor een tijdmachine, het verhaal over de dochters van Harry Potter, de Mongoolse ondertitels voor Star Wars X, de onderdelencatalogus van je vaatwasser, een brochure voor een toeristenresort op de maan, een interview met Angelina Jolie voor een filmfestival, essentiële onderdelen voor het maken van maskers in de strijd tegen pandemieën of met het contract voor een internationale voetballer die verhuist naar een ander land.

Kortom, we werken met teksten die alle aspecten van het menselijke bestaan bestrijken...

Toch doen we in ons werk veel meer dan alleen hun woorden opschrijven in onze taal. Dat is misschien genoeg voor eenvoudige lijsten van landen of voorwerpen, maar een meer ingewikkelde tekst is ‘bezield’ en heeft dus een zorgvuldige bewerking nodig naar iets dat de lezer natuurlijk in de oren klinkt. We spitten verder, van woorden naar zinnen, alinea's en hele ideeën, en als het nodig is maken we nieuwe titels, indelingen en formuleringen.

Dat betekent dat we soms afbreken, onderzoeken, reconstrueren, opnieuw schrijven en aanpassen aan onze cultuur.

Met andere woorden, het gaat erom dat we een tekst creëren die eruitziet alsof die geschreven is door een Nederlandstalige schrijver voor Nederlandstalige lezers.

Alleen dan kunnen de lezers zich in de tekst inleven en zal de boodschap overkomen.

Als vertalers proberen we onze taak te doen en vervolgens van het toneel te verdwijnen, zonder een spoor achter te laten.

De invloed van technologie

Net als alle andere sectoren, is ook de vertaalsector onderhevig aan de technologische ontwikkelingen van de 21e eeuw. De goede oude tijd waarin vertalers documenten per post ontvingen, met de typmachine vertaalden en met Tipp-Ex corrigeerden is voorbij.

Vertalers van nu zijn technisch onderlegd en weten hoe ze computers kunnen inzetten om hun werk snel, doeltreffend en nauwkeurig te doen.

Ze ontvangen en versturen de teksten per e-mail en kunnen niet zonder het internet om onderzoek te doen.

 Tech Talk (1)

Vertalers gebruiken al ruim twintig jaar computergestuurde vertaaltools (CAT) om teksten op te delen en in te plannen, en ze gebruiken vertaalgeheugens om enkele woorden of volledige zinnen op te slaan.

Iedereen heeft wel eens gehoord van Google Translate (GT) en weet waarschijnlijk dat dit uitermate slechte vertalingen kan opleveren. Tegelijkertijd is het een soort wondermiddel. GT kan heel handig zijn voor bijvoorbeeld een Hongaarse oma die met haar Ierse kleindochter wil communiceren en de strekking van de berichten wil begrijpen. Vertalers kunnen ook machinevertalingen (MT) gebruiken om de werklast te verlichten. Ze laten de teksten dan voorvertalen door een machine, die een soort kladversie verschaft (de kwaliteit hiervan hangt af van de taal). Vervolgens moet de menselijke vertaler eraan te pas komen. De vertaler verbetert de machinevertaling, zodat de tekst vlot loopt en in de juiste stijl is geschreven (dit wordt ook wel post-editing genoemd).

Door deze nieuwe samenwerking tussen mens en computer worden meer teksten vertaald, en dit gaat sneller dan ooit.

Toch zijn er veel vertalers die geen machinevertalingen gebruiken, omdat ze vinden dat dit meer problemen veroorzaakt dan oplossingen biedt. Het hangt allemaal af van de tekst, het onderwerp, de taalcombinatie en de software. Machinevertalingen zijn nog steeds vrijwel nutteloos voor onder andere creatieve, literaire en marketingvertalingen.

Wel gebruiken we software vaak als een hulpmiddel om ondertitelingen te organiseren, onze vertalingen hardop voor te laten lezen (text-to-speech), spelling en grammatica te controleren, documenten voor te bereiden voor desktoppublishing, onze klantenbestanden, verkoopcijfers en de status van projecten bij te houden, en om te factureren.

Met andere woorden: we zien technologie als een vriend, niet als een vijand. Technologie bevordert onze productiviteit en verhoogt daarmee ook ons inkomen, maar voorlopig is de rol ervan duidelijk afgebakend. We liggen 's nachts dus niet wakker van angst om vervangen te worden door robots...

Hoe gaan we te werk?

Vraag een paar vertalers wat ze nodig hebben om hun werk te doen, en ze zullen zeggen: een computer uitgerust met alle eerder genoemde software. Plus misschien een paar ouderwetse boeken. Veel koffie of thee. Sommigen zullen een kat of hond aan het lijstje toevoegen.

Het is een eenzaam beroep. Maar dat bevalt velen van ons prima. We kunnen introvert zijn of extravert, of iets daartussenin, maar onze echte passie is voor woorden en wat we ze kunnen laten doen.

Voor de populairste talen (Spaans, Frans, Duits, Japans, enz.) geldt meestal dat we alleen naar onze moedertaal vertalen, aangezien onze kennis van de vreemde taal uitstekend is, maar zelden perfect. In andere talen, zoals Vietnamees, Hongaars, Hausa (Nigeria), Tagalog (Filipijnen) of Quechua (Peru), werken lokale vertalers vaak in beide richtingen.

Soms werken we met vertaalbureaus, soms rechtstreeks met klanten. Het begint hoe dan ook met een tekst. Teksten komen in alle soorten en maten, gaande van een slagzin van drie woorden tot een 100.000 woorden tellend proefschrift.

All in a days work

Maar natuurlijk moet de tekst uit een vakgebied komen waarin we thuis zijn. Er zijn maar weinig medische vertalers die een juridische tekst zullen aannemen, of omgekeerd. Er bestaan technische, wetenschappelijke, creatieve, artistieke, literaire en academische vertalers, om maar een paar voorbeelden te noemen. We worden allemaal aangetrokken door een of meer specialismen.

We openen de tekst, gaan er doorheen en doen ons onderzoek, en vervolgens wijden we ons aan het echte werk - ideeën oproepen in een taal die altijd vlot en helder klinkt en soms zelfs zingt.

Vervolgens zullen we de tekst opnieuw doornemen, controleren, nalezen, opnieuw controleren, eventuele vragen stellen aan onze klanten en ten slotte het eindproduct zorgvuldig afwerken. Het is monnikenwerk, maar wat ons bureau verlaat, moet perfect zijn. Dat geldt in elk geval voor alle zichzelf respecterende vaklieden, hoewel het grote aantal slechte vertalingen wereldwijd wel aantoont dat niet iedereen zo perfectionistisch is!

Ook moeten we als freelancers en zzp'ers op alles voorbereid zijn. Een breed scala aan teksten kan ons op elk moment, en soms met pakken tegelijk, toegestuurd worden door onze diverse klanten, ieder met z'n eigen deadline en soms zelfs uit verschillende tijdzones.

Al werken we niet allemaal even snel – we moeten allemaal weten hoeveel we in een uur of in een dag gedaan kunnen krijgen.

Wij zijn volleerde jongleurs, op veel vlakken.

En geen dag is ooit hetzelfde.

Locatie, locatie, locatie

Eén van de grote voordelen van vertalers in de 21e eeuw is dat ze overal kunnen werken.

De meeste vertalers hebben een kantoor aan huis, maar wel met strenge regels over wie wanneer mag storen Of dit nu een hoek van de kamer of een aparte ruimte is, in deze ruimte staan onze computers, printers en naslagwerken.

Deze ruimte is cruciaal voor het uitoefenen van een beroep dat een hoge concentratie vereist.

Sommige vertalers huren liever een kantoor om het werk en privéleven van elkaar te scheiden, of kiezen voor flexplekken waar ze aanspraak hebben en kunnen netwerken.

Hoe we onze werkplek ook hebben ingericht, met de technologie van nu kunnen we er zelfs voor kiezen om in een café of in een park te werken. Ook zijn er digitale nomaden die van land naar land reizen en altijd bereikbaar zijn voor hun klanten.

De kern van dit beroep is een gevoel van vrijheid.

Je hebt hiervoor alleen een computer, internettoegang en een scherpe geest nodig.

Copy of Inside Story 1

Echt mensenwerk

Voor wie werken we? Iedereen kan een klant zijn: overheden, internationale ngo’s, bedrijven, academici, musea, onderzoekers, marketingafdelingen, laboratoria en de game-industrie, maar ook particulieren die een vertaling willen van een immigratiecertificaat of van de songteksten die ze hebben geschreven.

Ze hebben een product of dienst om te verkopen, een boodschap om over te brengen of een handeling te verrichten, en dat moeten ze doen in een vreemde taal.

Daarbij realiseren ze zich dat een professionele vertaling meer gezag, glans, extra kracht en vooral kwaliteit toevoegt aan hun boodschap en dat deze een vertaling van Google Translate of andere automatische vertalingen ver te boven gaat.

Ze vinden ons via online zoekmachines, op platforms of op onze websites, via sociale media, van horen zeggen of door persoonlijke aanbevelingen.

Miljoenen klanten over de hele wereld. Miljarden woorden.

Mensen spreken met andere mensen, in woorden die worden vertaald door mensen.

Raison d'être

We besluiten onze korte reis met een simpele vraag: waarom doen we dit?

Elke vertaler zal een andere reden geven.

Sommige vertalers zien het als hun taak om bruggen te bouwen, als een kans om zin voor zin de wereld te veranderen.

Voor anderen is het een passie waar ze graag aan verdienen.

Een derde groep ziet vertalen als een manier om de rekeningen te betalen.

Wat de reden ook is, vrijwel elke vertaler brengt graag brood op de plank door aan uiteenlopende, fascinerende en leerzame teksten te werken, waarbij het taalgevoel en een talent om de juiste woorden te vinden goed tot hun recht komen.

En? Ben je na het lezen van dit artikel iets wijzer geworden over ons vak? Zo ja, dan hebben we ons doel bereikt!